PrEP được giới thiệu lần đầu tiên tại Việt Nam vào đầu năm 2017 trong khuôn khổ chương trình Prepped for PrEP - một chương trình thí điểm do Cục Phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam (VAAC) và dự án USAID PATH Healthy Markets phối hợp triển khai. Dịch vụ PrEP nhận được sự quan tâm của nhóm đích với số lượng đăng ký sử dụng ngày càng tăng và tỷ lệ người tiếp tục sử dụng PrEP cao.
PGS.TS. Nguyễn Hoàng Long - Cục trưởng cục phòng, chống HIV AIDS
Từ tháng 11 năm 2019, PrEP đã được mở rộng thêm ra 15 tỉnh, thành phố, đưa dịch vụ này sẵn có tại 26 tỉnh, thành phố ở Việt Nam với sự hỗ trợ của Chính phủ Hoa Kỳ, Quỹ Toàn cầu và Chính phủ Việt Nam. Kể từ khi khởi động chương trình PrEP năm 2017, đã có hơn 12.000 người đăng ký sử dụng PrEP, trong đó chỉ riêng dự án USAID/PATH Healthy Markets đã có 6.678 người sử dụng PrEP trong năm 2020, tăng 3.946 người so với năm 2019.
Việt Nam đang ở năm thứ 2 triển khai mở rộng chương trình dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) tại 27 tỉnh, thành phố và đã có những điều chỉnh phù hợp để tiếp tục đáp ứng tốt nhu cầu của nhóm đích. Tại Hội thảo Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) 2018-2020 và kế hoạch 2021, Cục Phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam (VAAC) đã chia sẻ báo cáo về chương trình PrEP quốc gia, cho thấy sự gia tăng nhanh số người duy trì và đăng ký sử dụng PrEP mới, bất chấp tác động của đại dịch COVID-19.
Đại diện các nhóm đại biểu tham gia hội thảo,
Hội thảo chào đón khoảng 150 đại biểu, bao gồm đại diện của Cục Phòng, chống HIV/AIDS (VAAC), 14 Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh/thành phố, Kế hoạch cứu trợ khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về phòng, chống AIDS (PEPFAR), Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (U.S. CDC), Quỹ Toàn cầu (GF), tổ chức phi lợi nhuận sức khỏe toàn cầu PATH, Tổ chức Sức khỏe Gia đình Quốc tế (FHI 360), các đối tác trong chương trình, các phòng khám cung cấp dịch vụ PrEP, tổ chức cộng đồng và các cơ quan báo chí.
Việc triển khai PrEP không ngừng được đổi mới và sáng tạo nhằm cung cấp các lựa chọn tiếp cận mới và đa dạng cho những người có nguy cơ nhiễm HIV. PGS.Ts. Phan Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng, Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: “Năm nay, vì COVID-19, chúng tôi đã phải áp dụng linh hoạt nhiều giải pháp để đảm bảo nhóm đích vẫn có thể tiếp tục tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu trong đó có dịch vụ HIV như PrEP”. PGS. TS. Phan Thị Thu Hương cũng chia sẻ: “Số người đăng ký sử dụng PrEP mới vẫn cao, cho thấy rõ nhu cầu đối với dịch vụ này. Chúng tôi đã học được nhiều bài học từ giai đoạn giãn cách xã hội do COVID-19, liên quan đến việc cung cấp dịch vụ khám, chữa bệnh từ xa, lấy mẫu xét nghiệm và giao thuốc tận nhà, chúng tôi thấy được sự cần thiết phải tích hợp các giải pháp đó để cải tiến việc cung cấp các dịch vụ hiện có”.
Thành công của chương trình cho đến nay là nhờ vào các chiến dịch tạo cầu mạnh mẽ và đa dạng hóa các dịch vụ, chẳng hạn như PrEP tình huống (ED-PrEP) mới được giới thiệu cho nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và triển khai cung cấp PrEP tại một loạt các phòng khám công, tư nhân và phòng khám cộng đồng. ED-PrEP là một cách sử dụng thuốc PrEP theo tình huống với liều lượng khác so với PrEP hằng ngày. ED-PrEP cho hiệu quả cao trong dự phòng nhiễm HIV ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), cho họ thêm lựa chọn, sự linh hoạt, thuận tiện khi sử dụng. ED-PrEP đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thông qua vào tháng 7 năm 2019 và đã được cập nhật trong Hướng dẫn quốc gia về PrEP của Việt Nam, như vậy nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) có thể lựa chọn chỉ dùng PrEP khi có hành vi nguy cơ cao, thay vì cần uống hằng ngày trong thời gian dài. BS. Lopa Basu, cố vấn kỹ thuật của Phòng Y tế của USAID cho biết: “Chúng tôi cam kết hỗ trợ Cục Phòng, chống HIV/AIDS và các đối tác giới thiệu các chiến lược dự phòng mới dựa trên bằng chứng khoa học đáng tin cậy, đảm bảo khách hàng PrEP nhận được sự hỗ trợ cần thiết để tiếp tục sử dụng PrEP. Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã thể hiện vai trò lãnh đạo xuất sắc nhằm tăng cường kiểm soát dịch. Chúng tôi mong muốn tiếp tục hợp tác để giúp hiện thực hóa mục tiêu quan trọng này”.
Chương trình PrEP quốc gia được xây dựng dựa trên những thực hành tốt nhất trên toàn cầu và nghiên cứu nhu cầu của nhóm đích. “Chúng tôi đã nhân rộng chương trình PrEP bằng cách tích hợp toàn diện các dịch vụ PrEP ở cả phòng khám công và tư, song song với các chiến dịch tạo cầu với sự tham gia của cộng đồng ngay từ khâu thiết kế chương trình”, Bác sĩ Vũ Ngọc Bảo, Phó Giám đốc dự án USAID/PATH Healthy Markets cho biết. “Các nhóm đích sẽ chỉ tiếp cận dịch vụ nếu họ biết thông tin và cảm thấy an toàn, tin tưởng người cung cấp dịch vụ. Đó là lý do tại sao việc cung cấp dịch vụ một cách toàn diện là rất quan trọng. Dự án USAID/PATH Healthy Markets đã hỗ trợ các tổ chức cộng đồng tăng cường năng lực cung cấp dịch vụ PrEP, điều chỉnh dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng, cùng đồng hành thiết kế các chiến dịch và sự kiện hướng tới khách hàng, đồng thời thực hiện một chương trình cải tiến chất lượng liên tục nghiêm ngặt.”
Alocare là một phòng khám cộng đồng đã góp phần lấp đầy khoảng trống về nhu cầu sử dụng dịch vụ PrEP tại TP. Hồ Chí Minh (TP. HCM): “PrEP là một trong những công cụ dự phòng HIV hữu hiệu nhất và các nhóm đích đang bắt đầu quan tâm hơn đến PrEP”, ông Nguyễn Thuận, Giám đốc PK Alocare tại TP.HCM cho biết. “Chúng tôi hợp tác chặt chẽ với dự án USAID/PATH Healthy Markets để tạo cầu cũng như cung cấp dịch vụ PrEP chất lượng cao, bởi PrEP sẽ là chìa khóa để kiểm soát dịch HIV tại Việt Nam.”
